Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich wprowadziła nowe ramy prawne dla postępowania wobec osób niepełnoletnich, które przejawiają przejawy demoralizacji lub dopuściły się czynów karalnych. Głównym celem tych postępowań jest nie kara, lecz wychowanie, terapia oraz skuteczna resocjalizacja. O zastosowaniu odpowiednich środków wobec nieletniego decyduje sąd rodzinny, kierując się jego dobrem oraz koniecznością ochrony porządku prawnego.

Kiedy stosuje się ustawę o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich?

Przepisy ustawy stosuje się:

• w sprawach o demoralizację – wobec osób, które ukończyły 10 lat i nie są pełnoletnie (czyli nie ukończyły 18 lat),
• w sprawach o czyny karalne – wobec osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17 lat,
• w zakresie wykonywania orzeczonych środków – wobec osób, względem których orzeczono środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze, do ukończenia przez nie 21 lat, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Czym jest demoralizacja i czyn karalny?

Demoralizacja to zachowanie sprzeczne z normami społecznymi i prawnymi, które świadczy o nieprawidłowym rozwoju nieletniego. Przejawami demoralizacji mogą być m.in.:

• notoryczne wagary i nieuczestniczenie w obowiązkowym nauczaniu,
• spożywanie alkoholu lub używanie narkotyków,
• agresja wobec rówieśników lub członków rodziny,
• prostytucja,
• udział w grupach przestępczych.

Czyn karalny to działanie nieletniego, które w przypadku osoby dorosłej byłoby przestępstwem lub wykroczeniem.

Środki, które mogą zostać zastosowane wobec nieletniego

Sąd rodzinny może, w zależności od charakteru sprawy, zastosować:
1. Środki wychowawcze:

• upomnienie,
• zobowiązanie do określonego zachowania (np. uczęszczanie do szkoły, podjęcie terapii, przeproszenie pokrzywdzonego),
• nadzór kuratora, rodzica lub opiekuna,
• umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym,
• umieszczenie w okręgowym ośrodku wychowawczym.

2. Środek leczniczy:

Stosowany, gdy nieletni wymaga leczenia psychiatrycznego, terapii uzależnień lub innego wsparcia medycznego lub psychologicznego.

3. Środek poprawczy:

Umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym. To najsurowszy środek, stosowany wyłącznie w sytuacjach, gdy inne środki były nieskuteczne oraz gdy czyn karalny ma poważny charakter.

Tryb postępowania przed sądem rodzinnym

Postępowania wobec nieletnich prowadzi sąd rodzinny, w ramach odrębnego trybu uregulowanego w ustawie. Może ono zostać wszczęte z urzędu lub na wniosek m.in. policji, szkoły, kuratora sądowego, rodzica czy placówki opiekuńczo-wychowawczej.

W trakcie postępowania nieletni ma zapewnione gwarancje procesowe, takie jak:

• prawo do obrońcy (z wyboru lub z urzędu),
• możliwość składania wyjaśnień i przedstawiania dowodów,
• udział przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego.

Środki tymczasowe wobec nieletnich

W toku postępowania sąd może zastosować tzw. środki tymczasowe, aby zapewnić jego prawidłowy przebieg i zapobiec eskalacji zachowań niepożądanych. Należą do nich m.in.:

• tymczasowy nadzór kuratora sądowego,
• tymczasowe umieszczenie w rodzinie zastępczej zawodowej,
• tymczasowe umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym,
• tymczasowe umieszczenie w okręgowym ośrodku wychowawczym,
• tymczasowe umieszczenie w zakładzie leczniczym,
• umieszczenie w schronisku dla nieletnich.

Jak możemy pomóc?

Jeżeli potrzebują Państwo pomocy w sprawie o demoralizację, zapraszamy na indywidualną poradę prawną. Pomogę ocenić Państwa sytuację oraz przygotować odpowiednie dokumenty. Pomoc obejmuje również przygotowanie pism procesowych oraz wniosków dowodowych, przygotowanie do rozpraw, reprezentację procesową na każdym etapie postępowania, wsparcie przy sporządzaniu środków odwoławczych oraz doradztwo w zakresie wykonywania orzeczonych środków wychowawczych lub leczniczych. Zapewniamy indywidualne podejście do każdej sprawy i działamy z myślą o przyszłości nieletniego.